فاسۆلیا مه‌ترسی تووشبوون به شێرپه‌نجه‌ى مه‌مك كه‌م ده‌كاته‌وه
1. فاسۆلیا مه‌ترسی تووشبوون به شێرپه‌نجه‌ى مه‌مك كه‌م ده‌كاته‌وه
2. سودی فاسۆلیا وەك خۆراك و دەرمان
.
كۆمه‌لێك توێژه‌رى ئه‌مریكى هه‌ڵساون به ئه‌نجامدانى تاقیكردنه‌وه‌یه‌كى پزیشكى له‌سه‌ر خواردنى فاسۆلیا ، وه بۆیان ده‌ركه‌وتووه ئه‌و ئافره‌تانه‌ى له قۆناغى منداڵیدا به شێوه‌یه‌كى زۆر فاسۆلیا ده‌خۆن ، ئه‌وا مه‌ترسى تووشبوون به شێرپه‌نجه‌ى مه‌مك له‌سه‌ریان به رێژه‌ى 58% كه‌م ده‌بێته‌وه .
توێژه‌ران ده‌لێن” تێكراى تووشبوون به شێرپه‌نجه‌ى مه‌مك به رێژه‌ى چوار تا حه‌وت جار زیاتره له‌لایه‌ن ئافره‌تانى سپی پێسته‌وه له ولاته یه‌كگرتووه‌كانى ئه‌مریكا ، به به‌راورد له‌گه‌ل ئه‌و ئافره‌تانه‌ى له چین و ژاپۆن ده‌ژین .
به‌پێی لێكۆلینه‌وه‌كه ، ئه‌و ئافره‌تانه‌ى له ئاسیاوه به‌ره‌و ولاته یه‌كگرتووه‌كان كۆچ ده‌كه‌ن ، به رێژه‌یه‌كى زۆر تووشی شێرپه‌نجه‌ى مه‌مك ده‌بنه‌وه .
لێكۆلینه‌وه‌كه له‌سه‌ر نزیكه‌ى 597 ئافره‌تى تووشبوو به شێرپه‌نجه‌ى مه‌مك و 965 ئافره‌تى ته‌ندروست چالاك ئه‌نجامدراوه ، وه ژماره‌یه‌ك ئه‌و ئافره‌تانه‌ى به‌شداریان له لێكۆلینه‌وه‌كه‌دا كردووه زیاتر ژیانى مندالیان له ولاته یه‌كگرتووه‌كان به‌سه‌ربردووه .
هه‌روه‌ها لێكۆلینه‌وه‌كه وتى ، ئه‌و ئافره‌تانه‌ى به رێژه‌یه‌كى باش سیسته‌مى خۆراكى ده‌وله‌مه‌ند به فاسۆلیایان خواردووه له قۆناغى منداڵیدا ،ئه‌وا مه‌ترسی تووشبوون به شێرپه‌نجه‌ى مه‌مك له‌سه‌ریان به رێژه‌ى 58% كه‌م بووته‌وه ، به‌لام ئه‌وانه‌ى له قۆناغى هه‌رزه‌كاریدا فاسۆلیایان خواردووه ، مه‌ترسیه‌كه به رێژه‌ى 20 تا 25% له‌سه‌ریان كه‌متربووته‌وه .
.
……………
.
سودی فاسۆلیا وەك خۆراك و دەرمان
فاسۆڵیا پێكهاتوە لەبڕێك نیشاستە و كاربۆهیدرات، دەوڵەمەندە بە پرۆتینەكان،ڕێژەكەی لەفاسۆلیای سەوزدا لەناوكی پێگەیشتودا دەگاتە 31% .
هەروەها دەوڵەمەندە بە بكتین و مادەی خۆراكی كە لەیەك دەنك فاسۆلیای وشكدا ڕێژەكەی دەگاتە 6.19%، وە پێكهاتوە لەبڕێكی گەورە لەترشی ئەمینۆ.
سودەكانی و بەكارهێنانی:
فاسۆلیا بەسودە وەك خۆراك و دەرمان لەكاتی نەخۆشیەكانی گەدەو ڕیخۆڵە و گورجیلەو جگەر و میزڵدان، هەروەك بەسودە وەك ئالیك بۆ ئاژەڵ كە پێویستیان بە ڤیتامیناتە.
لەكۆندا فاسۆلیا لەبری گۆشت بەكارهێنراوە وەك سەرچاوەیەكی پرۆتین لای هەژارەكان بە پرۆتینی هەژاەكان ناسراوە.
پزیشكەكانی میلی فاسۆلیا بەكاردەهێنێن بۆ چەندین مەبەستی پزیشكی جۆراوجۆر بەرگی فاسۆلیاو ناوەكەی تایبەتمەندی دژە میكرۆبی تێدایە و بەسودە لەكاتی زۆری پەستانی خوێن، ڕوماتیزم، نەخۆشیەكانی گورجیلەو میزڵدان، هەروەها ئەو حاڵەتانەی بەرد لەئەندامەكاندا دروست دەكەن، كوتراوی فاسۆلیا هاوكارە لەساڕێژكردنی برین بە شێوەیەكی خێرا، ئامۆژگاریدەكرێت بە بەكارهێنانی لەكاتی كەمی ترشەكان لەگەدە كۆبونەوەی چەوری لەجگەر.
فاسۆلیا ڕۆڵی هەیە لەجوانكاریدا بەوەی توانای لابردنی چرچ و لۆچی دەم و چاوی هەیە.
بەگرنگترین سەرچاوەی خۆراك دادەنرێت، بەهۆی سەرچاوە جۆراو جۆرەكانی وەك ڤیتامین B و ئاسن و لایەنەكانی كانزای وەك كالسیۆم، مەغنیسۆم، مس، وەپێكهاتوە لەبڕێكی زۆر لەترشی ئەمنیۆ و سەرچاوەیەكی باش لەپرۆتینی ڕوەكی.
ڕوەكیە.
هەروەك ڕێژەی كۆلسترۆل لەخوێندا كەمدەكاتەوە هەروەك بەشدارە لەڕێكخستنی ڕێژەی شەكر و هۆرمۆن و ئەنسۆلین لەبەر ئەوە نەخۆشانی توشبو بە شەكرە دەتوانن سودی لێورەبگرن ، كێشەكانی رێخۆڵەو مایەسیری كەمدەكاتەوە، كۆئەندامی هەرس دەپارێزێت لەشێرپەنجە، چونكە پێكهاتوە لەمادەكانی “سابونین و ترشی فیتیە” كە ڕێگە لەزیادبونی مادە شێرپەنجەییەكان دەگرێت.
بەڵام ئەو غازاتەی فاسۆلیا دورستی دەكات لەڕیخۆڵە هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ پێكهاتەكانی ناو فاسۆلیا كە چەندین جۆر كاربۆهیدرات كە گەدە ناتوانێت هەرسی بكات ،بەهۆی بەكتریایەكی وشەكە وە لەناو ڕیخۆڵە چارەسەر دەكرێت كە دەبێتە هۆی دروست بونی ئەو غازاتە، لەبەر ئەوە پێویستە فاسۆلیا پێش كوڵاندنی بۆ ماوەیەك بخرێتە ناو ئاو.
شایانی باسە كە پرۆتینی ڕوەكی لەفاسۆلیا كامڵ نابێت بە بێ بونی هەندێك پرۆتینی ڕوەكی تر كە لەناو برنج و گەنمە شامی و گەنمدا هەیە، لەبەر ئەوە پێویستە لەگەڵ یەكێك لەوانە بخورێت بۆ ئەوەی ببێتە سەرچاوەیەكی تەواو بۆ ترشی ئەمینۆی سەرەكی، ئەم زانیاریە بەسودە بۆ ئەوانەی بەرنامەی خۆراكیان لەسەر خۆراكی ڕوەكییە
هەروەها دەوڵەمەندە بە بكتین و مادەی خۆراكی كە لەیەك دەنك فاسۆلیای وشكدا ڕێژەكەی دەگاتە 6.19%، وە پێكهاتوە لەبڕێكی گەورە لەترشی ئەمینۆ.
سودەكانی و بەكارهێنانی:
فاسۆلیا بەسودە وەك خۆراك و دەرمان لەكاتی نەخۆشیەكانی گەدەو ڕیخۆڵە و گورجیلەو جگەر و میزڵدان، هەروەك بەسودە وەك ئالیك بۆ ئاژەڵ كە پێویستیان بە ڤیتامیناتە.
لەكۆندا فاسۆلیا لەبری گۆشت بەكارهێنراوە وەك سەرچاوەیەكی پرۆتین لای هەژارەكان بە پرۆتینی هەژاەكان ناسراوە.
پزیشكەكانی میلی فاسۆلیا بەكاردەهێنێن بۆ چەندین مەبەستی پزیشكی جۆراوجۆر بەرگی فاسۆلیاو ناوەكەی تایبەتمەندی دژە میكرۆبی تێدایە و بەسودە لەكاتی زۆری پەستانی خوێن، ڕوماتیزم، نەخۆشیەكانی گورجیلەو میزڵدان، هەروەها ئەو حاڵەتانەی بەرد لەئەندامەكاندا دروست دەكەن، كوتراوی فاسۆلیا هاوكارە لەساڕێژكردنی برین بە شێوەیەكی خێرا، ئامۆژگاریدەكرێت بە بەكارهێنانی لەكاتی كەمی ترشەكان لەگەدە كۆبونەوەی چەوری لەجگەر.
فاسۆلیا ڕۆڵی هەیە لەجوانكاریدا بەوەی توانای لابردنی چرچ و لۆچی دەم و چاوی هەیە.
بەگرنگترین سەرچاوەی خۆراك دادەنرێت، بەهۆی سەرچاوە جۆراو جۆرەكانی وەك ڤیتامین B و ئاسن و لایەنەكانی كانزای وەك كالسیۆم، مەغنیسۆم، مس، وەپێكهاتوە لەبڕێكی زۆر لەترشی ئەمنیۆ و سەرچاوەیەكی باش لەپرۆتینی ڕوەكی.
ڕوەكیە.
هەروەك ڕێژەی كۆلسترۆل لەخوێندا كەمدەكاتەوە هەروەك بەشدارە لەڕێكخستنی ڕێژەی شەكر و هۆرمۆن و ئەنسۆلین لەبەر ئەوە نەخۆشانی توشبو بە شەكرە دەتوانن سودی لێورەبگرن ، كێشەكانی رێخۆڵەو مایەسیری كەمدەكاتەوە، كۆئەندامی هەرس دەپارێزێت لەشێرپەنجە، چونكە پێكهاتوە لەمادەكانی “سابونین و ترشی فیتیە” كە ڕێگە لەزیادبونی مادە شێرپەنجەییەكان دەگرێت.
بەڵام ئەو غازاتەی فاسۆلیا دورستی دەكات لەڕیخۆڵە هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ پێكهاتەكانی ناو فاسۆلیا كە چەندین جۆر كاربۆهیدرات كە گەدە ناتوانێت هەرسی بكات ،بەهۆی بەكتریایەكی وشەكە وە لەناو ڕیخۆڵە چارەسەر دەكرێت كە دەبێتە هۆی دروست بونی ئەو غازاتە، لەبەر ئەوە پێویستە فاسۆلیا پێش كوڵاندنی بۆ ماوەیەك بخرێتە ناو ئاو.
شایانی باسە كە پرۆتینی ڕوەكی لەفاسۆلیا كامڵ نابێت بە بێ بونی هەندێك پرۆتینی ڕوەكی تر كە لەناو برنج و گەنمە شامی و گەنمدا هەیە، لەبەر ئەوە پێویستە لەگەڵ یەكێك لەوانە بخورێت بۆ ئەوەی ببێتە سەرچاوەیەكی تەواو بۆ ترشی ئەمینۆی سەرەكی، ئەم زانیاریە بەسودە بۆ ئەوانەی بەرنامەی خۆراكیان لەسەر خۆراكی ڕوەكییە
_________________________________
